බොදුනු දම්

"අලියා කියන්නේ හීනි දිග සතෙක්! හරියට නයෙක් වගේ!" නැට්ට පමණක් දුටු පුද්ගලයෙකු ගේ ඉහත විග්‍රහය යම් දුරකට හරි, අලියා නොදුටු කෙනෙක්ට අවබෝධ කරලා දෙන්නත් පුළුවන්. නමුත් මෙය බාගෙට හරි, සම්පූර්ණව වැරදි අර්ථ දැක්වීමක්.  (Partially correct, but totally wrong). අලියගේ කන දිහා බලාගෙන අලියා කුල්ලක් වගේ කිව්වත් මේ ප්‍රශ්නෙමයි. සමහර විට කන අතගාලා අත්දැකීම් එක්ක කියන්නේ කියලත් කියයි. ~~~ අනිච්ච දැකීම අද වන විට මෙන්න මේ වගේ ප්‍රශ්නයක් තියනවා බුද්ධ ශාසනයේ වැදගත්ම වචනය වන "අනිච්ච" සම්බන්ධයෙන්. අනිච්ච දකිනවා කියන්නේ පටිච්චසමුප්පාදය දැකීම. (උදයව්‍ය ඥාන විග්‍රහ - නෙත්තිපකරණිය 157පිට, පටිසම්භිදාමග්ගප්‍රකරණය 106පිට) ප්‍රධාන ලිපිය බලන්න අනිච්ච අර්ථ . පටිච්චසමුප්පාදය සාගරය වගේ, උත්පත්ති පටිච්චසමුප්පාදය ප්‍රවෘත්ති පටිච්චසමුප්පාදය අව්‍යාකෘත පටිච්චසමුප්පාදය කියන්නේ ඉන් කීපයක්. මින් ශ්‍රාවක ගෝචර වැදගත්ම එක තමයි ප්‍රවෘත්ති පටිච්චසමුප්පාදය. කොයි ක්‍රමයෙන් හරි අනිච්ච දැකීමට අවශ්‍ය වන්නේ පටිච්චසමුප්පාදයක් පූර්ණව (අත්)දැකීම. කොටසක් පමණක් බලා ඒක අනිච්ච කිව්වොත් අර මුලි...

හරි නිරුක්ති සහ වැරදි නිරුක්ති "රජ" 1. " ජනයා රංජනය කරන හෙයින් රජ " කියනවා කියලා නිරුක්තියක් පෙන්වා තිබෙනවා. 2. තව කෙනෙක් කියනවා නැහැ එක විකුර්ති වැරදි නිරුක්තියක් අද කාලේ බැලුවම ඕන කෙනෙක්ට තේරෙනවා " ජනයා රවටන හෙයින් රජ " කියලා කිවනම් එකයි හරි නිරුක්තිය! මේ දෙකෙන් එකක් ලොව්තුරා අමා මෑණී බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්වපු නිරුක්තියක් ! දැන් " අපි කොහොමද කොයික හරිද? කොයික වැරදිද කියලා තෝරාගන්නේ " ? . පොඩ්ඩක් ආයිත් දෙකම කියවලා බලන්න අපිට පුලුවන්ද හරි එක තෝරාගන්න? වැරදි කියලා අපිට හිතට එන එකට බැනලා, එක කියන අයටත් බැනලා, බැරිවෙලාවත් ඒක බුදු රජාණන් වහන්සේ පෙන්වූ එකමනම්, ඒ ධර්ම රත්නයට සහ බුද්ධ රත්නයට නිගා කර ආර්ය උපවාදය වෙනවා ඒකාන්තයි. ඒ නිසා මේ නිරුක්ති කියන්නේ ඉතා පරිස්සමින් තොරගන්න ඕනි දෙයක්. මේ ලිපියෙන් බලාපොරොත්තු වෙන්නේ නිරුක්ති ගැන යම් කිසි සරල අදහසක් ලබාදෙන්න. කැමති නම් කියවලා බලන්න. නිරුක්ති ඥානය සිරස ටාසන් බාප්පා වගේ පද දෙකට කඩලා මොනවා හරි දෙයක් කියන එක නෙමෙයි නිරුක්ති ඥානය කියන්නේ. නිරුක්ති ඥානය ඇති පුද්ගලයාට යම් පදයක ...

පෙර ලිපියකින් අනිච්ච අර්ථ කීපයක් උදාහරණ උපමා සහිතව විග්‍රහ කළා. දැන් බලමු අද වන විට බෞද්ධ සමාජයේ ප්‍රචලිත අනිත්‍ය යන්නෙහි ඇති ගැටලුව. ඇයි විරාගය නිරෝධය පිණිස එය හේතු නොවෙන්නේ කියලා. පෙර සේම මුලින්ම බලන්න ඕනි දෙයක් තමයි "අනිත්‍ය" කිව්වට කුමන අර්ථයෙන්ද අනිත්‍ය කිව්වේ කියලා. මොකද ඇතැමුන් අනිත්‍ය අනිත්‍ය කිව්වට ඇත්තටම පටිච්චසමුප්පාදය දැකලා, අදහස අරන් තියෙන්නේ අනිච්ච වල අදහසයි. අද වන විට අනිත්‍ය පදයට දී ඇති අර්ථ කථන කීපයක් මෙසේයි: 1.වෙනස්වන ස්වභාවය 2.ඇති වන - නැති වන ස්වභාවය 3.ස්ථිරව නොපැවතීම 4.පෙර නොතිබී හටගෙන, ඉතුරු නැතුව නිරුද්ධ වීම. අපි මේ අර්ථ එකින් එක අරන් බලමු ඒවා විරාගය, නිරෝධය පිණිස හේතු නොවෙන්නේ ඇයි කියලා. 1. වෙනස්වන ස්වභාවය බටහිර change, impermanance ලෙස පෙන්වන්නේද මේ අර්ථයයි. අනිත්‍ය වලට දෙන කෙස්-පැලෙන විග්‍රහ වලට යන්න ඉස්සෙල්ලා අති මහත් බහුතරයක් බෞද්ධයන් විසින් දරා ගෙන ඇති මේ අර්ථයේ ගැටලුව අපි බලමු. පහත ඇති රූපය අන්තර් ජාලයෙන් උපුටා ගත්ත එකක්: මෙහි පෙන්වන්නේ කාමයන් තාවකාලික බැවින් උපරිමයෙන් විඳින්න සහ දුකක් ආ විට එය තාවකාලික බව සිහි කර එය ...

සූවිසි ගුණ යනු බුද්ධ, ධම්ම සංඝ යන ත්‍රිවිද රත්නයේ අසීමිත ගුණයි. මේ සුවිසි ගුණ ගාථා වන් පටන් ගන්නේ "ඉතිපි සෝ භගවා" යන අනන්ත බුදු ගුණ නවය අඩංගු ගාථාවෙන්. මේ උතුම් ගාථා රත්නය අද වන විට බොහෝ බෞද්ධයින් පටන් ගන්නේ  “ ඉතිපිසෝ භගවා…” ලෙසටයි (මුල් පද එකට ශබ්ධ කර). ව්‍යවහාර කරන්නේත්   “ ඉතිපිසෝ” ගාථාව ලෙසයි. පද බෙදා වෙන් කිරීමකින් තොරව මෙසේ සජ්ජානය කළහොත්, මෙහි අර්ථය එන්නේ ”ඉෂ්ට වූ ප්‍රිය වූ දේ පිස දැමූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ” ලෙසයි. ඉෂ්ට වූ ප‍්‍රිය වූ දේ යනු යහපත් ගුණාංගයි. ඒ යහපත් ගුණාංගයන් ඉවත් කර පිස දැමූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ලෙසයි ඉන් අර්ථය එන්නේ! මෙමගින් පටන් ගත් තැනම බුදු ගුණ කප්පාදු  වී  ඇත. අන්තිමට හොඳක් කර ගන්න ගිහිල්ලා කර ගන්නේ අවැඩකි. මෙහි නියම අර්ථය නැගීමට පද බෙදා ශබ්ද කළ යුතුයි. ”ඉතිපි” යනු ඉෂ්ට වූ ප්‍රිය වූ යන්නයි. ”සෝ භගවා” යනු ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යන්නයි. එවිට ”ඉතිපි සෝ භගවා” යනුවෙන් ඉෂ්ට වූ ප්‍රිය වූ ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ලෙස අර්ථය ලැබේ. එම නිසා සූවිසි ගුණ නමස්කාරය පටන් ගන්නා විට මේ ආකාරයට පද බෙදා උච්චාරණය කිරීමට පුරුදු විය යුතුයි. තවද, ඒ අසීමිත ...

ප්‍රිය මදුර ස්වභාවය ගැන පටලැවීම් රාශියක් මතු වෙමින් පවතින නිසා ඒ පිලිබඳ කෙටි සටහනක් මෙසේ ලියන්න හිතුනා. සත්වයාට ප්‍රිය මදුර ස්වභාවය ලෙස දැනෙන්නේ විපාක සැප වේදනාව. මේ විපාක සැප වේදනා ගොඩ නැගෙන ආකාරය විග්‍රහ වෙන්නේ අව්‍යාකෘත පටිච්චසමුප්පාදය තුල. "අව්‍යාකෘත"  " ව්‍යා " කියන හඬින් දැක්වෙන්නේ ව්‍යවස්‌ථාපිත, ඒ කියන්නේ හිතලා, තීරණය කරලා වගේ අර්ථයක්. " ව්‍යා යාම" කියන්නේ හිතලා කරන ක්‍රියානේ. "අව්‍යා" කියන්නේ එසේ හිතන්නේ, තීරණය නොකර කියන අර්ථය. "කෘත" කියන්නේ කරන ලද කියන අර්ථය. ඒ අනුව, "අව්‍යාකෘත" කියන්නේ "නොහිතා කෙරුණ" යන අර්ථය. අව්‍යාකෘත පටිච්චසමුප්පාදය ඇස, රූපයක් සමග ගැටෙන විට ඇතිවන පටිච්චසමුප්පාදය බලමු. පෙර කරන ලද කාමාවචර පුණ්‍ය කර්මයක ශක්තිය විපාක දීමක් ලෙස උපේක්ෂා සහගතව ආරම්භය වන අව්‍යාකෘත පටිච්චසමුප්පාදය වේදනාවක් ලබාදී අදාළ ජාතිය පහල කර දුක් රැස උදා කරයි. සැ. යු :- මෙහි  වේදනාව උපේක්ෂා සහගත බව ගැනීමට කිසිම සාදකයක් මෙතන නැත. එසේ ගැනීමෙන් පරස්පරතා රාශියක්ද ඇතිවේ. (ඉහත රූපයේ කොල පාටින් අහි කොටස...

ප්‍රවෘත්ති පටිච්චසමුප්පාදය මෙකල සුලභව දකින්න තිබෙන පටිච්චසමුප්පාද විග්‍රහ බොහොමයක්ම වාගේ පටිච්චසමුප්පාද වර්ග කීපයක මිශ්‍රණයක්. ඒ නිසා ඒවා ප්‍රයෝගිකව දැකීමට නොහැකි වෙලා තියනවා. බොහෝවිට ඒවා "උත්පත්ති පටිච්චසමුප්පාදය" සහ "ප්‍රවෘත්ති පටිච්චසමුප්පාදය" එකට එකතුවුනු ඒවා. මේ දෙකින් නිවන් අවබෝධය පිණිස දැකිය යුත්තේ පූර්ණව ශ්‍රාවක ගෝචර වූ "ප්‍රවෘත්ති පටිච්චසමුප්පාදයයි". මේ තියෙන්නේ ඒ පිලිබඳ ඉතා සරල විග්‍රහයක්. සරල නමුත් එය තමා තුලින් දැකීමෙන් අතිශය ගැඹුරුවූ දහමක් දැකිය හැකියි. පටිච්චසමුප්පාදය .. පටිච්චසමුප්පාදය දකිනවා කියන්නේ මේ පද වැල මතක තබා ගැනීම හෝ කට පාඩම් කිරීම නෙවෙයි. මෙහි ක්‍රියාකාරීත්ව ප්‍රයෝගිකව එදිනෙදා ජීවිතයේදී දැකීම. පටිච්චසමුප්පාදය ඉතා සරලව දකිනවා කියන්නේ දුක උදාවෙන හැටිත් එය නිරෝධ කර ගන්න හැටිත් දැක්කා කියන එක. මේ දේ එදා සත් අවුරුදු දරුවන්ද, ලොකු ඉගෙනීමක් නොතිබුණු සුනීත, සෝපාක ආදී පුද්ගලයින් පවා දැක ගත්තා. පටිච්චසමුප්පාදය සරලව තේරුම් ගැනීමට මේ චක්‍රයේ පද දෙකක් අනිවාර්යයෙන්ම තේරුම් කර ගන්න ඕනි. සංකාර "සංකර" කි...